معرفی دامنه gov و شرایط و مدارک ثبت آن

کمتر از یک درصد از کل آدرس‌های اینترنتی جهان پسوند دولتی دارند و در میان آن‌ها دامنه gov بیشترین میزان اعتبار و امنیت را به خود اختصاص داده است. این گروه کوچک از دامنه‌ها در واقع مسیر اصلی ارتباط دولت‌ها با شهروندان را در فضای وب شکل می‌دهند و نقش مهمی در اطمینان کاربران از اعتبار اطلاعات دارند.
دامنه‌های دولتی، به‌ویژه ‎.gov از آغاز شکل‌گیری اینترنت تا امروز، پایه‌ای‌ترین ابزار برای تشخیص منابع رسمی از سایر وب‌سایت‌ها بوده‌اند. حالا که این دامنه به نشانه‌ای جهانی از اعتماد تبدیل شده، پرسش مهم این است که دقیقاً چه ویژگی‌هایی دارد، چه کسانی می‌توانند آن را ثبت کنند و در ایران تحت چه قوانینی مدیریت می‌شود. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید.

دامنه gov چیست؟

دامنه gov یکی از دامنه‌های سطح بالا یا Top-Level Domain است که به‌طور ویژه برای وب‌سایت‌های دولتی ایجاد شد. این دامنه زیر نظر نهادهای بین‌المللی مدیریت نام و شماره‌های اینترنتی مانند ICANN و IANA تعریف شده است و در دسته دامنه‌های محدود قرار می‌گیرد؛ به این معنا که فقط سازمان‌های رسمی و دولتی اجازه استفاده از آن را دارند. هدف از طراحی چنین دامنه‌ای این بود که کاربران در هنگام مراجعه به یک وب‌سایت با اطمینان بدانند منبع اطلاعات، یک نهاد حکومتی معتبر است.
برخلاف دامنه‌های عمومی مانند .com یا .net که هر فرد یا شرکتی می‌تواند آن‌ها را ثبت کند، دامنه‌های دولتی مانند .gov نیازمند تایید حقوقی و مدارک رسمی هستند. در سطح جهانی، مسئولیت نظارت و تخصیص دامنه gov بر عهده سازمان‌های دولتی مرتبط با خدمات عمومی است، مانند اداره خدمات عمومی ایالات متحده (GSA) که مدیریت دامنه‌های .gov آمریکایی را بر عهده دارد. نسخه‌های بومی این دامنه نیز در کشورهای مختلف با پیشوند کشوری اجرا می‌شوند، مانند .gov.uk در بریتانیا یا .gov.ir در ایران. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله دامنه چیست؟ را بخوانید.

تاریخچه دامنه gov

دامنه gov یکی از نخستین دامنه‌های سطح بالا در تاریخ اینترنت است که ریشه آن به دهه ۱۹۸۰ میلادی و روزهای ابتدایی شکل‌گیری شبکه جهانی بازمی‌گردد. در آن تاریخ، زمانی که ساختار اولیه سیستم انتخاب نام دامنه یا DNS توسط IANA طراحی شد، دولت ایالات متحده تصمیم گرفت پسوندی ویژه برای نهادهای رسمی خود ایجاد کند تا از دامنه‌های عمومی مانند .com و .org متمایز باشند. نتیجه این تصمیم معرفی رسمی دامنه .gov به‌عنوان یک دامنه دولتی بود که زیر نظر اداره خدمات عمومی آمریکا (GSA) مدیریت می‌شد.
در سال‌های بعد با گسترش اینترنت به سایر کشورها، الگوی دامنه gov به‌عنوان مدلی برای سایر دولت‌ها نیز مطرح شد. کشورهای مختلف با همکاری ICANN دامنه‌های کشوری مخصوص خود را مانند .gov.au در استرالیا و .gov.ir در ایران توسعه دادند. این روند باعث شد دامنه gov از یک پسوند ملی به یک استاندارد جهانی برای شناسایی وب‌سایت‌های دولتی تبدیل شود.
در دهه‌های اخیر تغییرات فنی و سیاستی متعددی در نحوه مدیریت این دامنه به وجود آمد تا امنیت و اعتماد کاربران افزایش یابد. استفاده از پروتکل‌های امنیتی، نظارت متمرکز ICANN و سیاست‌های شفاف‌سازی اطلاعات از سوی Verisign باعث شد دامنه gov جایگاه خود را به‌عنوان یکی از قابل‌اعتمادترین دامنه‌های سازمانی جهان تثبیت کند.

دامنه gov برای چه کسب‌وکارهایی مناسب است؟

دامنه gov ابزار ارتباطی رسمی دولت‌ها با مردم محسوب می‌شود و برای مجموعه‌هایی طراحی شده که مأموریت آن‌ها ارائه خدمات عمومی، سیاست‌گذاری یا اطلاع‌رسانی رسمی است. به همین دلیل، استفاده از آن تنها برای سازمان‌هایی مجاز است که مسئولیت اجرایی یا نظارتی در ساختار حکومتی دارند.
از آنجا که هدف این دامنه تقویت هویت دیجیتال حاکمیت است، برای شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی کاربردی ندارد و بهتر است آن دسته از کسب‌وکارها از دامنه‌هایی مانند ‎.com، ‎.ir یا ‎.org استفاده کنند که برای فعالیت‌های تجاری یا آموزشی آزاد هستند. در ادامه با مهم‌ترین گروه‌هایی که مجاز به استفاده از دامنه gov هستند آشنا می‌شویم.

وزارتخانه‌ها و سازمان‌های حاکمیتی

وزارتخانه‌ها از اصلی‌ترین کاربران دامنه gov هستند. آن‌ها از این دامنه برای معرفی سیاست‌ها، ارائه خدمات عمومی و ارتباط مستقیم با مردم استفاده می‌کنند. مانند وبسایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که با دامنه mfa.gov.ir در دسترس است.

نهادهای ملی و سازمان‌های مرکزی

سازمان‌هایی که زیر نظر دولت فعالیت می‌کنند، مانند سازمان ثبت احوال، بانک مرکزی یا سازمان مالیات مانند tax.gov.ir، برای تضمین اعتبار و امنیت تبادلات اطلاعاتی از دامنه gov استفاده می‌کنند.

شهرداری‌ها و ارگان‌های محلی

شهرداری‌ها نیز به‌عنوان نهادهای خدماتی در سطح شهر، از دامنه gov برای ارائه خدمات شهری آنلاین و دسترسی مستقیم شهروندان به سامانه‌های رسمی استفاده می‌کنند.

مؤسسات آموزشی و پژوهشی دولتی

برخی مراکز علمی و تحقیقاتی که زیر نظر دولت اداره می‌شوند، از دامنه gov برای انتشار داده‌های رسمی، نتایج پژوهش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های ملی استفاده می‌کنند.

سازمان‌های بین‌المللی وابسته به دولت‌ها

نهادهای بین‌المللی که چند دولت در تأسیس آن‌ها نقش دارند، مانند آژانس‌های همکاری بین‌المللی، گاهی نسخه‌های خاصی از دامنه gov را برای فعالیت‌های رسمی خود دریافت ساخت فایل اکسل می‌کنند.
دامنه gov برای شرکت‌های خصوصی و افراد عادی قابل ثبت نیست. این دامنه در اختیار نهادهایی قرار می‌گیرد که مأموریت آن‌ها ارائه خدمات عمومی یا اداره امور کشور است. اگر سازمانی بخواهد فعالیت تجاری، آموزشی خصوصی یا خدمات عمومی غیردولتی انجام دهد، باید از سایر دامنه‌ها استفاده کند.

مزایای دامنه gov

ساختار فنی و نظارتی دامنه gov به‌گونه‌ای طراحی شده تا از جعل، نفوذ و تغییرات غیرمجاز جلوگیری کند و ثبات ارتباط دولت با مردم در فضای آنلاین تضمین شود. مزایای اصلی دامنه gov این موارد هستند:

اعتماد عمومی کاربران به اصالت و اعتبار وب‌سایت

امنیت بالا در برابر حملات سایبری

اعتبار حقوقی ناشی از احراز رسمی سازمان‌ها

پایداری فنی و نظارت متمرکز بین‌المللی

بهبود طبیعی در سئو و نرخ کلیک کاربران

چگونه دامنه gov را ثبت کنیم؟

فرایند ثبت دامنه gov کاملاً متفاوت از ثبت دامنه‌های عمومی است. بر اساس اطلاعات رسمی ICANN و GSA، ثبت این دامنه در سطح جهانی تحت نظارت کامل نهادهای دولتی انجام می‌شود و هر درخواست باید از مسیرهای قانونی تایید شود. مراحل اصلی ثبت دامنه gov شامل این موارد است:

ارسال درخواست رسمی از سوی سازمان متقاضی همراه با معرفی‌نامه کتبی از نهاد بالادستی

بررسی صلاحیت سازمان توسط نهاد ناظر (در سطح جهانی GSA) برای اطمینان از ماهیت دولتی درخواست‌دهنده

ارائه مدارک قانونی شامل شناسه سازمانی، اطلاعات تماس رسمی و مستندات فعالیت

احراز الزامات فنی از جمله تنظیمات DNSSEC و استفاده از گواهی‌نامه‌های امنیتی معتبر پیش از فعال‌سازی

تایید نهایی، فعال‌سازی دامنه و آغاز نظارت دوره‌ای برای حفظ امنیت و اعتبار وب‌سایت

ثبت دامنه gov معمولاً زمان‌برتر از دامنه‌های عمومی است، اما این فرایند تضمین می‌کند که هیچ فرد یا شرکت خصوصی نتواند از این دامنه برای مقاصد غیر رسمی استفاده کند و هویت دولت‌ها در فضای اینترنت به‌درستی حفظ شود.

شرایط ثبت دامنه gov در ایران

مسئولیت ثبت و مدیریت دامنه gov در ایران بر عهده مرکز ثبت دامنه‌های کشوری ایران (IRNIC) است که تمامی درخواست‌ها را طبق دستورالعمل‌های قانونی بررسی و تایید می‌کند و باید شرایط زیر را داشته باشید:

متقاضی باید یک نهاد دولتی، وزارتخانه، سازمان یا ارگان رسمی باشد.

ارسال معرفی‌نامه کتبی با سربرگ رسمی سازمان به نام IRNIC الزامی است.

استفاده از ایمیل سازمانی رسمی در فرایند ثبت الزامی است.

ارائه کد شناسه سازمانی (NIC Handle) برای تایید هویت لازم است.

دامنه باید مطابق با نام رسمی سازمان یا حوزه فعالیت آن انتخاب شود.

هرگونه تغییر، انتقال یا حذف دامنه فقط با درخواست مکتوب نهاد مالک انجام می‌شود.

فرایند تایید معمولاً شامل تطبیق اطلاعات با فهرست نهادهای دولتی، بررسی فنی دامنه و تایید نهایی توسط کارشناسان IRNIC است.

دامنه .gov.ir چیست؟

دامنه ‎.gov.ir‎ پسوند رسمی وب‌سایت‌های دولتی ایران است که زیر نظر مرکز ثبت دامنه‌های کشوری (IRNIC) مدیریت می‌شود. این دامنه زیرمجموعه دامنه سطح بالای ملی ‎.ir‎ است و تنها برای وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و ارگان‌های حکومتی قابل استفاده است. هدف از ایجاد آن، یکپارچه‌سازی هویت دیجیتال دولت و اطمینان کاربران از اعتبار وب‌سایت‌های رسمی است.

تفاوت دامنه gov و com در چیست؟

دامنه gov با هدف شناسایی نهادهای دولتی و تضمین اصالت اطلاعات شکل گرفت، در حالی که دامنه com از ابتدا برای فعالیت‌های تجاری و عمومی طراحی شد. شناخت تفاوت این دو پسوند به شما کمک می‌کند دامنه‌ای متناسب با ماهیت کسب‌وکار یا سازمان خود انتخاب کنید.

انتخاب میان این دو دامنه به نوع فعالیت بستگی دارد. اگر هدف، فعالیت رسمی دولتی یا اطلاع‌رسانی عمومی است، دامنه gov بهترین گزینه است. اما برای شرکت‌ها، برندها و کسب‌وکارهای خصوصی، دامنه com به‌دلیل دسترسی آزاد و شناخته‌شدن جهانی، انتخابی منطقی و مؤثر محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

با گسترش دولت‌های الکترونیک، اهمیت وجود یک نشانه دیجیتال واحد برای تشخیص منابع رسمی از سایر وب‌سایت‌ها بیش از گذشته احساس می‌شود. دامنه gov نه‌تنها ابزاری برای حضور آنلاین دولت‌هاست، بلکه بخشی از زیرساخت امنیت و شفافیت جهانی در فضای وب محسوب می‌شود. همان‌طور که دامنه‌های .gov.ir در ایران مانند سایت پنجره ملی خدمات دولت هوشمند با آدرس my.gov.ir اعتماد کاربران را به خدمات دولتی افزایش داده‌اند، انتظار می‌رود در آینده نیز دامنه‌های حکومتی نقشی حیاتی در شکل‌دهی به هویت دیجیتال کشورها و حفاظت از اطلاعات عمومی ایفا کنند.

سوالات متداول

اگر دامنه gov منقضی شود چه اتفاقی می‌افتد؟

دامنه‌های دولتی برخلاف دامنه‌های عمومی به‌صورت خودکار منقضی نمی‌شوند. در صورت پایان اعتبار، نهاد ناظر (مانند GSA یا IRNIC) ابتدا اطلاع‌رسانی رسمی انجام می‌دهد و پس از دوره بررسی، در صورت عدم تمدید از سوی سازمان، دامنه به حالت غیرفعال درمی‌آید اما حذف یا انتقال آن بدون مجوز رسمی امکان‌پذیر نیست.

آیا امکان انتقال دامنه gov بین سازمان‌های دولتی وجود دارد؟

بله اما فقط در شرایط خاص. انتقال دامنه gov بین دو نهاد رسمی نیازمند مجوز کتبی از هر دو سازمان و تایید نهایی نهاد ثبت‌کننده (مثل GSA در سطح جهانی یا IRNIC در ایران) است. این فرایند به‌صورت دستی و با بررسی حقوقی انجام می‌شود تا از حفظ مالکیت قانونی اطمینان حاصل گردد.

تفاوت دامنه .gov با دامنه‌های مشابه مثل .gouv یا .go چیست؟

دامنه .gov تحت نظارت ICANN ایجاد شده و در کشورهای انگلیسی‌زبان استفاده می‌شود، در حالی که دامنه‌هایی مثل .gouv (در فرانسه) یا .go (در برخی کشورهای آسیایی) نسخه‌های بومی‌شده همان ساختار هستند. هر کشور می‌تواند معادل بومی خود را برای وب‌سایت‌های دولتی داشته باشد، اما همه آن‌ها از همان سیاست‌های اعتماد و تایید هویت تبعیت می‌کنند.

آیا هزینه ثبت دامنه gov بیشتر از دامنه‌های عادی است؟

بله هزینه ثبت و نگهداری دامنه gov معمولاً بالاتر است زیرا شامل فرایندهای تایید حقوقی، بررسی امنیتی و پشتیبانی فنی دولتی می‌شود. با این حال این هزینه به‌صورت سالانه و از بودجه رسمی سازمان پرداخت می‌گردد.

آیا امکان مشاهده فهرست تمام دامنه‌های gov فعال وجود دارد؟

بله فهرست دامنه‌های دولتی فعال در بسیاری از کشورها به‌صورت عمومی منتشر می‌شود. در سطح جهانی، وب‌سایت domain.gov پایگاه داده‌ای از دامنه‌های فعال آمریکایی دارد و در ایران نیز IRNIC فهرست دامنه‌های .gov.ir را در اختیار عموم قرار می‌دهد.